نواختن نقاره از زمان‎های قدیم در آستان مقدس امام رضا علیه السلام معمول بوده است. اما این که این رسم از چه زمانی آغاز شده و به صورت یک سنّت در آمده، معلوم نیست. نه نویسندگان درباره آن چیزی نوشته‎اند و نه اسناد و مدارک موجود در حرم مطهر چیزی را نشان می‎دهد. اما از نشانه‎های تاریخی چنین برمی‎آید که در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است

فضل بن روزبهان خنجی در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمدخان شیبانی، سلطان ماوراء النهر که مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود، می‎نویسد:

«سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود، از این رو، با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهی قبلاً به مشهد رفتیم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردیم. بر فوق بارگاه حضرت، محلّی که نقاره نوبت حضرت امام می‎زنند، جماعت نقاره‎چیان اردوی همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصّد آن که چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند.

آن حضرت امر فرمودند که دم نزنند و نفیرنوازی را به فقیرنوازی بدل فرمودند و چون به درگاه بارگاه رسیدند، فرود آمده به پیشگاه برآمدند و از آن جا به روضه مقدس قدم گشاده و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکی نشسته، از قبه بیرون فرمودند.»

از این متن معلوم می‎شود که در قرن نهم و دهم، نقاره نواخته می‎شده و جایی هم در بلندی برای نقاره‎زنان اختصاص داشته است.

در روزگاران پیشین، استفاده از شیپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامداد و شبانگاه، در کاخ‎ها و قصور و محل‎های اقامت حاکمان و امیران در شهرها و بیابان‎ها نقاره می‎زدند و مردم را احضار و یا مرخص می‎کردند و طبل نواختن و شیپور زدن، نشان حاکمیت و اقتدار شاهان به شمار می‎رفته است.

در ایران، نواختن طبل و نقاره، تا زمان قاجاریه ادامه داشت و حاکمان هم در مراکز استان‎ها به هنگام معینی از آن استفاده می‎کردند و در مناطق شرقی کشور حتی تا اوایل قرن حاضر نیز معمول بود.

اما چرا این شیوه در بارگاه امام رضا علیه السلام مرسوم شده، چه کسی آن را بنا نهاده و از چه زمانی این کار رواج یافته است، معلوم نیست و هر کس بر پایه ذوق و برداشت خود، برای آن انگیزه‎ای بیان می‎کند. به این برداشت‎ها توجه کنید:

ـ از آن جا که امام رضا علیه السلام عنوان ولایتعهدی داشته و ایشان را سلطان می‎خوانده‎اند، نواختن نقاره در بارگاه ایشان معمول شده است.

ـ شاید زمانی برای پاسداری از حرم مطهر و مشهد، در آن جا لشکریانی بوده‎اند که برای اعلام آمادگی ایشان نیاز به نواختن نقاره بوده و سپس این رسم به سان یک سنّت، ماندگار شده است.

ـ نقاره زدن و شیپور نواختن، برای احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا علیه السلام است و تنها جنبه تشریفاتی دارد و هیچ نظر دیگری در میان نبوده است.

به هر حال و با هر انگیزه‎ای که این کار آغاز شده باشد، اینک نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته می‎شود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب، آخرین نواهای نقاره به گوش می‎رسد. این بدان معنی است که نمازگزاران برای بر پا داشتن فریضه خود، اندک فرصتی بیش ندارند و اگر نماز خویش را به جای نیاورده‎اند، می‎باید شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند.

افزون بر این، هنگامی که حادثه خاصی رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشنی همگانی پدید آید، نقاره‎نوازان بر فراز نقاره‎خانه می‎روند و بر طبل‎ها می‎کوبند و در شیپورها می‎دمند.

نیز هر گاه در آستان امام هشتم علیه السلام بیماری شفا یابد و به خیل شفا یافتگان آستان حضرتش افزوده شود، به منظور اعلام همگانی و اظهار سرور و شادمانی، نقاره‎ها را به صدا در می‎آورند.

علاوه بر این، در شب‎های میلاد معصومین(ع) و بزرگداشت مناسبت‎های مذهبی، مانند جشن‎های بزرگ قربان، فطر و غدیر و هم چنین در زمان تحویل هر سال شمسی در آغاز نوروز، نقاره نواخته می‎شود.

اما در ایام محرم و صفر که روزهای سوگواری شیعیان است، به منظور احترام به آیین سوگواری، هیچ نوایی از نقاره‎خانه به در نمی‎آید.

برای نقاره‎زدن در آستانه مقدسه، محل خاصی در نظر گرفته شده و جای بلندی فراهم آمده است. این بنای زیبا و باشکوه، بر فراز ایوان شرقی صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمت‎های مختلف حرم دیده می‎شود. بلندی بنا سبب شده است که به هنگام نقاره‎زدن، آوای آن تا دور دست‎ها شنیده شود و به ویژه به هنگام برآمدن آفتاب، که شهر از هیاهوی آمد و شد اتومبیل‎ها خالی است، نوای آن در چهار سوی مشهد، گوش شهروندان را نوازش دهد.

بنای جدید و چشمگیر نقاره‎خانه، با ظرافت و شکوه خود، از دیدنی‎ترین بخش‎های حرم مطهر است که همگان را به اعجاب و تحسین وامی‎دارد. بنای نقاره‎خانه که سراسر از کاشی فیروزه‎ای است و در پیرامون ایوان آن نرده کشی شده است، دو طبقه دارد، طبقه زیرین جای گذاشتن طبل‎ها و شیپورها است و طبقه دوم محل استقرار نوازندگان.

نقاره‎زنان هفت نفر هستند که سه نفرشان بر طبل می‎کوبند و چهار نفر در شیپور می‎دمند.
پایگاه امام رضا علیه السلام