«جنگ ‌ایران و عراق یک جنگ معمولى نبود، جنگ دو ارتش یا دو کشور با هم نبود؛ ‌ جنگ یک کشور در مقابل عمده قواى نظامى و پشتیبانی‌هاى نظامى جهان بود.» این بخشی از سخنان مقام معظم رهبری در خصوص تبیین ابعاد گسترده جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است؛ موضوعی که این روزها بی‌بی‌سی فارسی تلاش می‌کند آن را کاملاً وارونه جلوه دهد.

ماجرا از آنجا آغاز شد که شبکه بی‌بی‌سی فارسی تصمیم گرفت در آستانه سالگرد آغاز جنگ تحمیلی ویژه‌برنامه‌هایی را با رویکرد جنگ تحمیلی ایران و عراق تولید و پخش کند و در این برنامه به سراغ کسانی رفت که به نوعی نقشی را در جنگ ایفا کرده بودند؛ یکی به عنوان رزمنده، یکی به عنوان مسئول و دیگری به عنوان اسیر. . . مجریان بی‌بی‌سی فارسی نیز اینگونه بخش ویژه تلویزیون خود را تبلیغ می‌کنند:«در طول هفته جنگ، علاوه بر پخش گزارش و تحلیل، از هشت سال جنگ روایت‌هایی پخش می‌کنیم از زبان کسانی که هر یک به نوعی زندگی‌شان تحت تأثیر جنگ قرار گرفته است.»

اما هیچ‌گاه فکر نکنید که بی‌بی‌سی از طریق پخش این مجموعه که به تأسی از رسانه ملی ایران به صورت مستند ساخته شده است، قصد دارد در راستای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت گام بردارد، بلکه این نقشی است که به صورت زیرپوستی شبکه انگلیسی بازی می‌کند تا همین ارزش‌ها را بزداید.

نشانه‌گیری جدید بی‌بی‌سی

بی‌بی‌سی در حالی همزمان با سالروز آغاز دفاع مقدس دست بر روی گزینه جنگ ایران و عراق گذاشته است که پیش از این تمامی تلاش خود را به کار بسته بود تا از طریق همین رسانه هدایت نیروهای برانداز را در دست بگیرد و نظام حاکم ایران را با مشکل روبه‌رو کند؛ موضوعی که به‌رغم هزینه‌های بسیار زیاد برای این رسانه هرگز محقق نشد و بی‌بی‌سی و کارکنانش تنها مانده بودند با کوهی از شکست که توسط مردم ایران به آنها تحمیل شده بود. همین شکست‌ها باعث شد بی‌بی‌سی فارسی با کاهش مقبولیت روبه‌رو شود و اقدام به تغییر رویکرد برنامه‌های خود کند. این دقیقاً همان موضوعی بود که روزنامه جوان، چندی پیش طی مطلبی با عنوان «چاره‌جویی لژ لندن برای ریزش مخاطبان بی‌بی‌سی» به آن پرداخت و ابعاد مختلف آن را بازگو کرد.

بنابراین یکی از همین تغییر رویکردها و پخش برنامه‌های جدید موضوع جنگ تحمیلی است که با توجه به عرق ملی ایرانیان و به‌رغم گذشت بیش از 22 سال از پایان آن هنوز به عنوان یکی از مسائل مهم جامعه ایران محسوب می‌شود.

بی بی‌سی به خوبی این موضوع را تشخیص داده و می‌داند که جنگ تحمیلی یک جنگ مردمی بود. جنگی که به خاطر حضور گسترده نیروهای مردمی در جبهه‌ها و همچنین وجود حداقل یک اثر از این جنگ در بیشتر خانواده‌های ایرانی نظیر شهدا، جانبازان، اسرا و حتی رزمندگان حاضر و نوستالژی‌های باقی مانده از آن دوران در اجتماع ایرانی، به عنصری مقدس و الهام‌بخش برای ایرانیان تبدیل شده است. ایرانیان از طریق ‌همین جنگ به خوبی یاد گرفته‌اند که چگونه از سد سختی‌ها و تحریم‌ها بگذرند و در مقابل زورگویان بایستند. از این رو بی‌بی‌سی فارسی با کشف این ریشه مهم در جامعه ایرانی می‌کوشد این عنصر را از مردم ایران دور کند و کارکرد آن را کاهش دهد تا از همین طریق بتواند دستاوردهای خود را محقق کند.

تقدس‌زدایی مهم‌ترین رویکرد بی‌بی‌سی

شاید مهم‌ترین شیوه‌ای که مدیران بی‌بی‌سی فارسی در قبال ویژه‌برنامه‌های خود برای سالروز آغاز جنگ تحمیلی در نظر گرفته‌اند، شیوه تقدس‌زدایی از این عنصر ارزشمند است.

آنها می‌کوشند از طریق گفت‌وگو‌های مختلف و نشان دادن تصاویر دست‌چین شده اینگونه جلوه دهند که این جنگ یک جنگ بسیار معمولی بین نیرو‌های نظامی دو کشور ایران و عراق بوده و اگرچه عراق به عنوان آغازگر جنگ از سوی مجامع بین‌المللی شناخته شده اما ایران نیز نقش بسیار مؤثر و تأثیر‌‌گذاری در شروع این درگیری هشت ساله داشته است. از سوی دیگر برنامه‌سازان این شبکه در گفت‌وگوهایی با برخی افراد که خود را افراد مؤثر در جنگ خطاب می‌کنند، سعی دارند اینگونه جلوه دهند که نیرو‌های رزمنده ایرانی بر اساس هیجانات کاذب ایجاد شده به خاطر تبلیغات عازم جبهه‌ها شده و امروز از این کار خود پشیمان هستند. این همان شیوه‌ای است که اسطوره‌زدایی از جنگ تحمیلی را در پیش گرفته و می‌کوشد رزمندگان جنگ تحمیلی را که در موارد مختلف با رفتارها و اعمال خارق‌العاده و شجاعتی غیرقابل باور به دفاع از کشور پرداختند، افرادی عادی جلوه دهد و این اسطوره‌ها را که در تمامی طول سال‌ها به عنوان نیروهای الهام‌بخش در کشور مروج فرهنگ مقاومت بوده و هستند را از مردم دور کنند.

حمله، پشت تصاویر زیبا

تمامی این اقدامات بی‌بی‌سی در حالی صورت می‌گیرد که این رسانه به عنوان یکی از حرفه‌ای‌ترین رسانه‌های غربی تمامی این مفاهیم را در قالب‌های بسیار فریبنده و شیک به مخاطبان خود ارائه می‌کند. این شبکه حتی از پخش سرودهای انقلابی و مدایحی که در جبهه‌ها استفاده می‌شد برای پیشبرد برنامه‌های خود فروگذار نمی‌کند و به گونه‌ای این تصاویر را به بینندگان خود نشان می‌دهد که کمتر کسی به این نیت شبکه بی‌بی‌سی پی می‌برد.

علاوه بر این بی‌‌بی‌سی تلاش می‌کند با بهره‌گیری از کارشناسان گوناگون و حتی از درون ایران، محتوای پیام‌ها را به گونه‌ای در هم تنیده و دقیق طراحی کند که بیننده بی‌محابا در معرض پیام‌های گوناگون قرار گیرد؛ و در این راه، از روانشناسی رنگ‌ها، شیوه دقیق اجرا، تقدم و تأخر هدفمند اخبار، شیوه بدیع مصاحبه‌ها و پرهیز از اظهارنظرهای صریح و دور از هر گونه رفتار کلیشه‌ای مرسوم، بهره می‌گیرد.
و البته نکته‌ای که در این میان بیش از همه جلب توجه می‌کند نمایش تصاویری بی‌نظیر از صحنه‌های مختلف دفاع مقدس است که این سؤال را برای هر بیننده‌ای پدید می‌آورد که به راستی چرا تاکنون این تصاویر از رسانه‌های داخلی پخش نشده و برای تحقق اهداف ملی به کار گرفته نمی‌شود. بی‌شک آن چیز که در این بین مسلم است، جنگ تحمیلی گنجینه‌ای بزرگ در ایران است که تا سالیان سال می‌تواند مهم‌ترین عامل برای ایجاد وحدت و یکدلی برای جامعه بزرگ ایرانیان باشد و در میان وظیفه‌ رسانه‌های داخلی برای طراحی و تولید برنامه‌های مؤثر بیش از پیش نمایان می‌شود. موضوعی که رهبر انقلاب نیز در دیدار خود با هنرمندان، کارگردانان و نویسندگان در تاریخ 24 شهریور سال 88 آن را مورد تأکید قرار داده و بر لزوم توجه هرچه بیشتر به موضوع جنگ تحمیلی توسط هنرمندان و برنامه‌سازان تأکید می‌کنند.