معانی ولایت ( تکوینی , تشریعی , مطلقه )ولایت به ولایت تکوینی و تشریعی تقسیم می شود . ولایت تکوینی به معنای تصرف درموجودات و امور تکوینی است . روشن است چنین ولایتی از آن خداست . اوست که همه موجودات , تحت اراده و قدرتش قرار دارند . اصل پیدایش , تغییرات و بقای همه موجودات به دست خداست از این رو او ولایت تکوینی بر همه چیز دارد . خدای متعال مرتبه ای از این ولایت را به برخی از بندگانش اعطا می کند . معجزات و کرامات انبیاو اولیا علیهم السلام از آثار همین ولایت تکوینی است . آنچه در ولایت فقیه مطرح است , ولایت تکوینی نیست . ولایت تشریعی یعنی اینکه تشریع و امر و نهی و فرمان دادن در اختیار کسی باشد . اگر می گوییم خدا ربوبیت تشریعی دارد , یعنی اوست که فرمان می دهد که چه بکنید ,چه نکنید و امثال اینها . پیامبر و امام هم حق دارند به اذن الهی به مردم امر ونهی کنند . درباره فقیه نیز به همین منوال است . اگـر بـرای فـقیه ولایت قائل هستیم , مقصودمان ولایت تشریعی اوست , یعنی او می تواند و شرعا حق دارد به مردم امر و نهی کند . در طول تاریخ تشیع هیچ فقیهی یافت نمی شود که بگوید فقیه هیچ ولایتی ندارد . آنچه تا حدودی مورد اختلاف فقهاست , مراتب و درجات این ولایت است . امـام خمینی قدس سره معتقد بودند تمام اختیاراتی که ولی معصوم داراست , ولی فقیه نیز همان اختیارات را دارد . مگر اینکه چیزی استثنا شده باشد . امام فرموده اند : ( اصل این است که فقیه دارای شرایط حاکمیت - در عصر غیبت - همان اختیارات وسـیع معصوم را داشته باشد , مگر آنکه دلیل خاصی داشته باشیم که فلان امر از اختصاصات ولی معصوم است . ) (1-1) از جمله جهاد ابتدایی که مشهور بین فقها این است که از اختصاصات ولی معصوم می باشد . از چنین ولایتی در باب اختیارات ولی فقیه به ( ولایت مطلقه ) تعبیر می کنند . معنای ولایت مطلقه این نیست که فقیه مجاز است هر کاری خواست , بکند تا موجب شودبرخی - بـرای خدشه به این نظریه - بگویند : طبق ( ولایت مطلقه ) فقیه می تواند توحید یا یکی از اصول و ضروریات دین را انکار یا متوقف نماید تشریع ولایت فقیه برای حفظ اسلام است . اگـر فـقیه مجاز به انکار اصول دین باشد , چه چیزی برای دین باقی می ماند , تا او وظیفه حفظ و نـگهبانی آن را داشته باشد ؟ قید( مطلقه ) در مقابل نظر کسانی است که معتقدند فقیه فقط در موارد ضروری حق تصرف و دخالت دارد . پـس اگـر برای زیبا سازی شهر نیاز به تخریب خانه ای باشد - چون چنین چیزی ضروری نیست - فقیه نمی تواند دستور تخریب آن را صادر کند . ایـن فـقـهـابـه ولایـت مـقـید - نه مطلق - معتقدند , بر خلاف معتقدان به ولایت مطلقه فقیه , کـه تـمـامـی موارد نیاز جامعه اسلامی را - چه اضطراری و چه غیر اضطراری - در قلمروتصرفات شرعی فقیه می دانند . دلـیـلـی بـر ولایـت فـقـیه چگونه حق ولایت و حاکمیت در عصر غیبت برای فقیه اثبات می شود ؟می دانیم امامان معصوم علیهم السلام - بجز حضرت علی علیه السلام - حکومت ظاهری نداشتند , یعنی حاکمیت الهی و مشروع آنان تحقق عینی نیافت . از سوی دیگر در زمانهایی که امامان حاکمیت ظاهری نداشتند , شیعیان در مواردمتعددی نیازمند آن می شدند که به کارگزاران حکومتی مراجعه کنند . فرض کنید دونفر مومن بر سر ملکی اختلاف داشتند و چاره ای جز مراجعه به قاضی نبود . از دیـگـر سـو می دانیم در فرهنگ شیعی هر حاکمی که حاکمیتش به نحوی به نصب الهی منتهی نشود , حاکم غیر شرعی و به اصطلاح طاغوت خواهد بود . در زمـان حـضـور امـام ,خـلفایی که با کنار زدن امام معصوم , بر اریکه قدرت تکیه زده بودند , ( طاغوت )به شمار می آمدند . مـراجـعـه بـه حـکام طاغوت ممنوع است , چون قرآن تصریح می کند :[ یریدون ان یتحاکموا الی الـطـاغوت و قد امروا ان یکفروا به می خواهند برای داوری نزد طاغوت و حکام باطل بروند ؟ در حالی که امر شده اند به طاغوت کافرباشند . ] (2-1)پس وظیفه مردم مومن در آن وضع چه بود ؟خود معصومین علیهم السلام راهکار مناسبی در اخـتـیار شیعیان گذاشته بودند و آن اینکه در مواردی که محتاج به مراجعه به حاکم هستید و حـاکـم رسمی جامعه حاکمی غیرشرعی است , به کسانی مراجعه کنید که عارف به حلال و حرام باشند . و در صـورت مـراجـعه به چنین شخصی حق ندارید از حکم و داوری او سرپیچی کنید این کار رد امام معصوم است و رد امام معصوم در حد شرک به خداست . بـه مـقبوله ( عمر بن حنظله )بنگرید که در آن از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است : ( مـن کـان مـنـکم قدروی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا فلیرضوا به حکما فانی قـدجعلته علیکم حاکما فاذا حکم بحکمنا فلم یقبله منه فانما استخف بحکم اللّه وعلینا رد و الراد علینا کالراد علی اللّه و هو علی حد الشرک باللّه ) (2)( فقیه ) در اصطلاح امروز همان شخصی است که در روایات با تعبیر ( عارف به حلال وحرام ) و امثال آن معرفی شده است . بـا تـوجـه به مطالب فوق می توان بر ولایت فقیه در زمان غیبت چنین استدلال آورد که :اگر در زمـان حضور معصوم , در صورت دسترسی نداشتن به معصوم و حاکمیت نداشتن اووظیفه مردم مـراجـعـه بـه فقیهان جامع الشرایط است , در زمانی که اصلا معصوم حضورندارد به طریق اولی وظیفه مردم مراجعه به فقیهان جامع الشرایط است . با توجه به روایات مربوط به عصر غیبت , مثل توقیع مشهور حضرت صاحب الزمان علیه السلام که در آن مـی خـوانـیـم : ( اما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنافانهم حجتی علیکم و انا حـجـه اللّه علیهم یعنی در رویدادها و پیشامدها به راویان حدیث ما رجوع کنید , زیرا آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدا برآنانم . ) (3-1)وقـتـی اثـبـات کـردیم فقیه در عصر غیبت حق حاکمیت و ولایت دارد , یعنی اوست که فرمان می دهد , امر و نهی می کند و امور جامعه را رتق و فتق می کند و مردم هم موظفند ازچنین فقیهی تبعیت کنند . هـمـان گـونـه که در عصر حضور معصوم , اگر کسی از سوی امام علیه السلام بر امری گمارده می شد , مردم موظف بودند دستورهای او را اطاعت کنند . وقتی حضرت علی علیه السلام مالک اشتر را به استانداری مصر مامور کرد , دستورات مالک واجب الاطاعه بود زیرا مخالفت با مالک اشتر , مخالفت با حضرت علی بود . وقـتـی کسی , دیگری را نماینده و جانشین خود قرار دهد , برخورد با جانشین , درواقع برخورد با خود شخص است . در زمان غیبت که فقیه از طرف معصوم برای حاکمیت بر مردم نصب شده , اطاعت و عدم اطاعت از فقیه به معنای پذیرش یا رد خود معصوم علیه السلام است . به طور خلاصه باید گفت : اولا فقیه دارای ولایت تکوینی نیست ثانیا : ولایت مطلقه فقیه , همان اخـتـیـارات مـعصوم است و مستلزم تغییر دین نیست ثالثا : اصل ولایت فقیه را هیچ فقیه شیعی منکر نشده است رابعا : اختلاف فقها در ولایت فقیه , به تفاوت نظر آنان در دامنه اختیارات است , نه اصل ولایت .