رسانه‌های بین‌المللی بعد از ظهر پنجشنبه در خبری فوری اعلام کردند که معمر قذافی در سرت، شهر زادگاهش که هنوز در مقابل انقلابیون لیبی مقاومت می‌کرد، دستگیر شده است.

اما خبر دستگیری قذافی به سرعت با خبرهای ضد و نقیضی از کشته شدن وی همراه شد تا اینکه رییس شورای عالی نظامی طرابلس تایید کرد قذافی پس از دستگیری از سوی انقلابیون، کشته شده است.

شبکه تلویزیونی الجزیره به نقل از عبدالحکیم بلحاج، رییس شورای نظامی شهر طرابلس اعلام کرد که معمر قذافی، دیکتاتور سابق این کشور بر اثر شدت جراحات وارده در هنگام دستگیری، کشته شده و دوران حکومت وی به سر رسیده است.

این شبکه تلویزیونی هم‌چنین تصویری از جسد دیکتاتور لیبی را پخش کرد.

محمود جبریل، نخست وزیر دولت موقت لیبی نیز تایید کرد سرهنگ قذافی پس از اسارت در درگیری میان هوادارانش و جنگجویان شورای ملی انتقالی کشته شد.

جبریل گفت: مدتی طولانی منتظر این لحظه بودیم، معمر قذافی کشته شده است.

ناتو هم اعلام کرد هواپیماهای فرانسوی روز پنجشنبه با رصد کاروانی از خودروهای هواداران قذافی که قصد فرار از سرت را داشتند، برای توقف آن تلاش کرده‌اند.

لحظاتی بعد جنگجویان دولت لیبی خود را به محل کاروان که سرهنگ قذافی از اعضای آن بود، رساندند.

تصاویر ویدویی منتشر شده نشان دادند که قذافی پیش از مرگ در خیابان گردانده شده است. تصاویر اولیه فردی خون آلود را نشان می‌داد که به احتمال زیاد قذافی بود که به وسیله جنگجویان سوار یک وانت می‌شد.

به گفته محمود جبریل، نخست وزیر دولت موقت لیبی قذافی زنده بازداشت شده ولی سپس در اثر شدت جراحات پیش از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست داده است.

هم‌چنین بر اساس گزارش‌ها، قذافی هنگام دستگیر شدن مسلح بود ولی مقاومت نکرد.

گفته می‌شود قذافی از ناحیه سر، گردن و تنه هدف گلوله قرار گرفته است. پیش‌تر، بعضی از جنگجویان دولت موقت لیبی گفته بودند قذافی در حال تلاش برای فرار از پا درآمده است.

یکی از این جنگجویان به بی‌بی‌سی گفت قذافی در یک سوراخ مخفی شده بود و التماس کرده است که به سوی او تیراندازی نشود. این جنگجو تفنگ طلایی قذافی را که به دست انقلابیون افتاده بود نیز نشان داد.

همزمان بر اساس گزارش‌های موجود، "سیف‌الاسلام"، پسر قذافی نیز در درگیری با نظامیان دولت موقت از ناحیه پا مجروح شده و پس از بازداشت به بیمارستان منتقل شده است.

وزیر اطلاع رسانی دولت موقت لیبی هم گفته "معتصم" پسر دیگر قذافی هم که به همراه پدرش در شهر سرت مخفی شده بود، کشته شده است.

به گفته یکی از خبرنگاران خبرگزاری رویترز، جسد معتصم قذافی در خانه‌ای در شهر مصراته نگهداری می‌شود و اهالی محلی برای گرفتن عکس از آن صف کشیدند.

شبکه العریبه نیز به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که جسد قذافی و پسرش معتصم و همچنین جسد ابوبکر یونس، وزیر دفاع نظام سابق لیبی به مصراته منتقل شده است.

انتشار خبر کشته شدن قذافی با شادمانی مردم لیبی در شهرهای مختلف مانند طرابلس و بنغازی همراه بود.

از سوی دیگر، خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای زمینی شورای انتقالی نیز اعلام کرد با مرگ قذافی و سقوط سرت، همه لیبی آزاد شده است.

واکنش‌های جهانی

دبیرکل سازمان ملل در واکنش به خبر کشته شدن معمر قذافی از تمامی جناح‌ها در لیبی خواست سلاح‌هایشان را کنار بگذارند و در کنار یکدیگر برای بازسازی این کشور آفریقایی به گونه‌ای مسالمت‌آمیز همکاری کنند.

به گزارش ایسنا، بان کی مون،‌ دبیرکل سازمان ملل متحد در مقر این سازمان در نیویورک در واکنش به انتشار خبر کشته شدن معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی گفت: واضح و مبرهن است که امروز تغییری تاریخی در لیبی شکل گرفته است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در روزهای آتی ما در لیبی شاهد صحنه‌های جشن و پایکوبی و نیز شاهد غم و اندوه افرادی که در درگیری‌ها چیزهای زیادی را از دست دادند، خواهیم بود.

به گزارش پایگاه اینترنتی سازمان ملل متحد بان کی مون اعلام کرد: با این حال بیایید هر چه سریع‌تر متوجه این مساله باشیم که این تنها پایان یک آغاز است. مسیری که پیش روی لیبی و مردم این کشور قرار گرفته است، مسیری دشوار و پرچالش است.

دبیرکل سازمان ملل تاکید داشت، در حال حاضر زمان آن فرا رسیده است که تمامی لیبیایی‌ها گرد هم آیند.

به گفته بان کی مون، لیبیایی‌ها باید متوجه این مساله باشند که دستیابی به آینده‌ای با افق‌های روشن تنها از طریق اتحاد ملی، صلح و آشتی محتمل است.

با توجه به اینکه مقام‌های دولت موقت لیبی در حال آماده شدن برای برگزاری انتخابات و بسیاری از اقدام‌های دیگر برای بازسازی کشورشان هستند، دبیرکل سازمان ملل گفت، شعار لیبیایی‌ها باید "کثرت‌گرایی" باشد.

وی خاطرنشان کرد: کورسوی امید در ایام انقلاب و درگیری‌ها در لیبی باید اکنون ترجمان فرصت‌ها و برقراری عدالت برای همگان باشد.

دبیرکل سازمان ملل با اعلام این که صبح روز پنجشنبه با نماینده ویژه این سازمان در طرابلس گفت‌وگو کرده است، اظهار داشت: هیات اعزامی جدید سازمان ملل در لیبی آماده است لیبی و مردم این کشور را در مسیر پیش رو یاری کند.

باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا نیز گفت: دوره دیکتاتوری در لیبی تمام شد اما راه دموکراسی دشوار خواهد بود. آمریکا در ماه‌های آینده به مردم لیبی کمک خواهد کرد تا حکومت تازه خود را شکل دهند.

سناتور جان مک کین، رقیب جمهوری خواه باراک اوباما در انتخابات سال 2008 و عضو ارشد کمیته نیروهای مسلح مجلس سنا هم مرگ سرهنگ قذافی را پایان مرحله اول انقلاب دانست و خواهان روابط نزدیک تر بین واشنگتن و طرابلس شد.

میت رامنی، فرماندار سابق ایالت ماساچوست و از داوطلبان جمهوری خواه نامزدی ریاست جمهوری نیز گفت: فکر می کنم سراسر دنیا متوجه شده‌اند که جهان بدون معمر قذافی جای بهتری برای زندگی است.

ریک پری، فرماندار تگزاس و از دیگر کاندیداهای جمهوری خواه هم خبر کشته شدن سرهنگ قذافی را "خبرخوبی برای مردم لیبی" دانست.

هیچ کدام از کاندیداهای جمهوری خواه به نقش باراک اوباما در سرنگونی قذافی اشاره نکردند.

دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس نیز گفت که در شرایط کنونی، مردم لیبی فرصت بهتری برای ساختن آینده‌ای مطمئن و دموکراتیک در اختیار دارند.

ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه انگلیس هم گفت: خوشحالیم که شهر سرت سقوط کرده است. نیروهای قذافی هم تقریبا از شهر بنی‌ولید بیرون رانده شده‌اند و با حذف قذافی، لیبی اکنون می‌تواند وارد مرحله جدیدی شود ولی هنوز در این مرحله هم چالش‌هایی وجود دارد. همچنان چالش‌هایی در لیبی هست که باید برطرف شوند.

نیکولا سارکوزی، رییس‌جمهوری فرانسه با انتشار یک اطلاعیه از وقایع لیبی به عنوان آغاز یک روند دموکراتیک در این کشور استقبال کرد. وی گفت: آزادی سرت باید نمایان‌گر آغاز فرآیندی باشد که شورای انتقالی لیبی برای ایجاد یک سیستم دموکراتیک با آن موافقت کرده است؛ سیستمی که تمامی گروه‌ها بتوانند در آن نقش داشته باشند و آزادی‌های بنیادین را تضمین کند. اکنون وقت مصالحه برای وحدت و آزادی است.

دیمیتری مدودف، رییس‌جمهوری روسیه نیز گفت: ما انتظار داریم صلح و آشتی به لیبی بازگردد و تمامی افرادی که کشور را اداره می‌کنند بتوانند به توافق‌نامه‌ای در خصوص ساختار نهادهای حاکم دست یابند.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفت: سرانجام مسیر برای یک آغاز تازه و صلح‌آمیز سیاسی (در لیبی) هموار شده است.

گوئیدو وستروله، وزیر امور خارجه آلمان نیز اظهار امیدواری کرد که فصل جدیدی از صلح و دموکراسی در لیبی گشوده شود. وی گفت: ما امیدواریم که مردم لیبی پس از چندین دهه دیکتاتوری در این کشور بتوانند فصلی جدید، صلح‌آمیز و دموکراتیک برای کشورشان باز کنند.

در همین حال اتحادیه آفریقا که پیش از این، عضویت لیبی در این اتحادیه را به حالت تعلیق درآورده بود، اعلام کرده است که این تعلیق را لغو می‌کند.

آلن ژوپه، وزیر امور خارجه فرانسه پایان 42 سال حکومت ستمگرانه در لیبی را تبریک گفت.

مارک روت، نخست‌وزیر هلند گفت: مطلع شده‌ام قذافی به تازگی دستگیر و کشته شده است و این مساله باعث خرسندی‌ام شد.

هرمان ون رومپی، رییس شورای اتحادیه اروپا و خوزه مانوئل باروسو، رییس کمیسیون اروپا اعلام کردند: خبر کشته شدن معمر قذافی نشان‌دهنده پایان دوران خودکامگی و فشار است، دورانی که مردم لیبی مدت‌ها از آن رنج می‌بردند. امروز لیبی می‌تواند فصلی جدید در تاریخ این کشور رقم زند و آینده‌ای دموکراتیک بسازد. ما از شورای ملی انتقالی لیبی می‌خواهیم فرآیند صلحی فراگیر را در پیش گیرد و از این طریق امکان انتقال قدرت و اختیارات را به گونه‌ای دموکراتیک و مسالمت‌آمیز فراهم آورد.

فرانکو فراتینی، وزیر امور خارجه ایتالیا گفت: کشته شدن قذافی یک پیروزی بزرگ برای مردم لیبی به شمار می‌آید. این مساله راه را برای انتقال مسالمت‌آمیز اختیارات هموار خواهد کرد و امکان برگزاری انتخابات را به گونه‌ای فراهم خواهد آورد که مردم لیبی بتوانند خود رهبرانشان را انتخاب کنند.

زندگینامه قذافی

معمر قذافی در سپتامبر سال 1969 در پی یک کودتای نظامی و با سرنگونی حکومت ملک ادریس، شاه لیبی، به قدرت رسید. قذافی در آن زمان یک افسر 27 ساله و تحت تاثیر افکار جمال عبدالناصر، رییس جمهور کشور همسایه مصر، قرار داشت.

او در طی نزدیک به 41 سال در قدرت یک نظام سیاسی جدیدی را در لیبی بنا نهاد و از گروه‌های مسلح خارجی مثل ارتش جمهوریخواه ایرلند در ایرلند شمالی و گروه تندرو ابوسیاف در فیلیپین حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کرد.

پس از انفجار یک هواپیمای مسافربری آمریکایی بر فراز اسکاتلند در دسامبر سال 1988 قذافی و حکومت او تحت تحریم‌های گسترده‌ای قرار گرفتند؛ اما در سال‌های اخیر باز توجه غرب به منابع غنی انرژی لیبی و امکان انعقاد قراردادهای سودآور برای توسعه آن کشور جلب شد.

اما قیامی که به سرنگونی قذافی انجامید در شهر بنغازی در شرق لیبی شروع شد. مردم بنغازی می‌گویند قذافی به دلیل عدم اعتماد به اهالی شهر، به توسعه خدمات شهری و اجتماعی در بنغازی توجهی نداشت.

سرهنگ قذافی در سال 1942 در شهر سرت به دنیا آمد. خانواده او از یک عشیره بادیه نشین بودند و او اغلب به ریشه‌های ساده و قبیله‌ای خود استناد می‌کرد و حتی از میهمانان رسمی حکومت لیبی در چادر خود استقبال می‌کرد و در سفرهای خارجی نیز چادرش را در کشور میزبان بر می‌افراشت.

او مشروعیت خود را ابتدا بر اساس اجرای سیاستی ضد استعماری بنا نهاد و فلسفه سیاسی خود را بر اساس حکومت توده‌ای در کتابی کوچک موسوم به "کتاب سبز" تشریح و منتشر کرد. در لیبی قذافی، حاکمیت ظاهرا توسط خود مردم و از طریق شوراهای انقلابی محلی اعمال می شد ولی در عمل تمام تصمیمات اساسی توسط او گرفته می شد و ثروت کشور نیز در دست او بود.

به گزارش بی.بی.سی قذافی در واقع، با پرورش دادن یک کیش شخصیت کنترل خود را بر یک "حکومت پلیسی" افزایش می‌داد و در دهه 1980 میلادی حتی صنعت و تجارت بخش خصوصی را هدف قرار داده و سیاست کتاب سوزی را نسبت به کتابهای "منحرف" در پیش گرفت. آزادی بیان و تجمع در لیبی قذافی وجود نداشت، سرکوب مخالفان بی رحمانه بود و مخالفان در تبعید نیز مورد هدف ماموران حکومتی بودند.

مخالفان قذافی از فساد و نابود شدن ثروت ملی به دست حکومت او شکایت داشتند. جمعیت لیبی تنها شش میلیون نفر است و درآمد نفتی آن در سال گذشته میلادی 32 میلیارد دلار بود. با این حال نرخ بیکاری 30 درصد یا بیشتر است و به دلیل توسعه نیافتگی بخش خصوصی، تولید مشاغل در خارج از بخش دولتی به سختی میسر است.

با این حال باید اذعان داشت که تحصیلات در لیبی آزاد و مجانی بوده است، خدمات بهداشتی گسترده‌ای وجود داشته و مسکن و حمل و نقل به دلیل وجود سوبسیدهای دولتی ارزان بود.

قذافی در سال 2003 – هشت سال پیش - گفت برنامه‌های تولید سلاح‌های کشتار جمعی را تعطیل می‌کند و در پی آن روابط او با کشورهای غربی بهبود یافت و پای شرکت‌های نفتی غربی باری دیگر به لیبی باز شد.

در سال‌های اخیر تنش‌هایی میان سیف‌الاسلام و معتصم، دو تن از فرزندان قذافی، بر سر جانشینی پدر وجود داشته است ولی مردم لیبی با الهام گیری از تحولات دو کشور همسایه تونس و مصر در اوایل سال جاری علیه حکومت او قیام کردند و قذافی سرانجام پس از 41 سال سقوط کرد.